کد مطلب:46666 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:21

گنجینه پرسمان » قرآن

در خصوص اين كه قرآن كشتن يك نفر بي گناه را مانند كشتن همة انسان ها مي داند، توضيح دهيد. مگر همة انسان ها در يك نفر خلاصه مي شوند؟

قرآن در سوره مائده آيه 4، همان گونه كه كشتن يك انسان را مساوي با كشتن تمام انسان ها دانسته، زنده يك انسان را مساوي با زنده كردن تمام انسان ها داشته است.

اما چگونه قتل يك انسان مساوي است با قتل همة انسان ها و نجات يك انسان مساوي است با نجات همة انسان ها؟ بعد از ذكر مقدمه اي به اصل پاسخ مي رسيم.

علما در اين باره پاسخ هاي فراواني داده اند، اما شايستة ذكر است كه در ابتدا مي بايست به سراغ ريشة وجودي بشر، يعني انسانيت انسان برويم كه بدان سبب در ابتداي آفرينش، موجودي ممتاز و شايستة تعظيم و تكريم شد. وجود انسان كه بي هيچ واسطه اي با نفخة الهي جان گرفت،[34] به همين دليل تمامي ملائك مأمور به سجده بر او شدند.[35] اين تكريم و تعظيم مختص حضرت آدم نبود. اصل انسانيت و شرافت و برترياش نسبت به تمام موجودات و به جهت جوهر وجودي و شرافت ذاتي در نهاد آدم بود كه شايستة تكريم شد. سجده مخصوص خداوند است و هنگام خلقت انسان، بر او نيز سجده شد، چون انسان از روح خدا آفريده شده. انسانيت تشكيك بردار نيست. همه در آغاز خلقت بهره اي مساوي از نفس انساني دارند كه البته نفس با ابزار درس يا نادرست، شكوفا يا عقيم مي شود.

يك قطره آب تمام خواص آب را دارا مي باشد و همان يك قطره مي تواند در رفع تشنگي مؤثر باشد. يك اقيانوس آب نيز آب است و متراكم از قطرات بسيار مي باشد.

انسان جزئي از يك كلّ است كه تمام شرافت هاي تعريف شده را در خود دارد، پس اگر ضربه اي متوجهش شود. گويا متوجه همة افراد ديگر شده است، يعني در واقع كشتن يك انسان بي گناه، كشتن انسانيت و جوهر وجودي است كه در نهاد هر انساني قرار داده شده است.

ـ بعضي از مفسران علت مسئله را چنين مي نويسند:

قرآن در اين آيه يك حقيقت اجتماعي و تربيتي را بازگو مي كند،زيرا اوّلاً كسي كه دست به خون انسان بي گناهي مي آلايد، در حقيقت چنين آمادگي را دارد كه انسانهاي بي گناه ديگري را كه با مقتول از نظر انساني و بي گناهي برابرند، مورد حمله قرار دهد و به قتل برساند. او در حقيقت يك قابل است و طعمة او انسان بيگناه، و ميدانيم تفاوتي ميان انسان هاي بي گناه از اين نظر نيست. هم چنين كسي كه به خاطر نوع دوستي و عاطفه انساني. ديگري را از مرگ نجات بخشيد، اين آمادگي را دارد كه اين برنامة انساني را در مورد هر بشر ديگري انجام دهد. او علاقمند به نجات انسان هاي بي گناه است و از اين نظر براي او اين انسان و آن انسان تفاوت نمي كند و با توجه به اين كه قرآن مي گويد: فكأنّما... استفاده مي شود كه مرگ و حيات يك نفر اگر چه مساوي با مرگ و حيات اجتماع نيست، اما شباهتي به آن دارد.

ثانياً: جامعة انساني در حقيقت يك واحد بيش نيست و افراد آن همانند اعضاي يك پيكرند. هر لطمه اي به عضوي از اعضاي اين پيكر برسد، اثر آن كم و بيش در سائر اعضا آشكار مي گردد، زيرا يك جامعة بزرگ از افراد تشكيل شده و فقدان يك فرد، خواه ناخواه ضربه اي به همة جامعة بزرگ انساني است. فقدان او سبب مي شود كه به تناسب شعاع تأثير وجودش در اجتماع، محلّي خالي بماند و زياني از اين رهگذر دامن همه را بگيرد. همچنين احياي يك نفس سبب اياي سائر اعضاي اين پيكر است، زيرا هر كسي به اندازةوجود خود در ساختمان مجتمع بزرگ انساني و رفع نيازمندي هاي آن اثر دارد؛ بعضي بيشتر و بعضي كمتر.[36]

البته مي توان از اية شريفه تفسير و تأويل ديگري نيز برداشت كرد كه مراد از كشتن يا زنده نگاه داشتن؛ اين معنا باشد كه اگر كسي شخصي را از راه راست منحرف كرد، گويا جامعه اي را منحرف كرده يا اگر كسي را به راه راست هدايت كرد، مثل اين كه مردم يك اجتماع را زنده كرده است. يعني مقصود از مرگ و زندگي، مرگ و زندگي معنوي باشد.

قابل توجه اين كه در روايات متعددي وارد شده است كه آيه اگر چه مفهوم ظاهرش مرگ و حيات مادي است،امّا از آن مهم تر مرگ و حيات معنوي يعني گمراه ساختن يك نفر يا نجات او از گمراهي است. كسي از امام صادق(ع) تفسير اين آيه را پرسيد. امام فرمود: ... تأويل اعظم و مفهوم بزرگتر آيه اين است كه ديگري را دعوت به سوي راه حق يا باطل كند و او دعوتش را بپذيرد.[37]